Rational Insanity
For the sake of Regional Literature
This week I would like to share with you an excerpt from my story titled, "Paglayag". Unknown to many of us, the word 'paglayag' in Hiligaynon does not only mean to set a-sail. It also means the first mentrual period of an adolescent female. There are many other words in our language that have a literal and a metaphorical meaning, hence, the wealth of folklore and literature that we have in our language alone. I hope you enjoy this excerpt of mine, and be inspired to write in beautiful Hiligaynon. Let us own what is ours.
An Excerpt from 'Paglayag'
Nagakurog ang mga butkon ni Hamulawon. Ang laging sang mga sinsilyo nagatunog nga nagatunog; ang pusdak sang mga tiil nagakusog nga nagakusog. Daw nagapangsunlog ang pagbudo-budo sang mga babaye sang hinilawod. Gin-alsa ni Impang Lukay-lukay ang kulon nga iya ginakaptan.
Ginbuy-an ni Hamulawon ang iya nga kapyot sa kuwerdas sang pana. Naglupad ang pana. May sumigabong nga daw may napusa, naghibon ang tanan.
'Hahahahahahahahaha! Tapos na ang pagpangtonto mo nga peke ka nga binukot, Hahahahahahahaha!' singgit ni Hamulawon gikan sa iya ginapanaguan. Napapilirot ang iya nga mata sa kadlaw sa hinali na lang nga nag-unta siya sang kadlaw kay daw nagbug-at ang kahibon. Pagbuklat niya sang iya mga mata, yara na si Impang Lukay-lukay sa iya atubang, bit-bit ang nawasak nga kulon. Nagdaku ang mata ni Hamulawon sang kakugmat sang nadiparahan niya nga nagtindog si Okang gikan sini sa iya pagluko agud malikawan ang pana nga una nga nag-igo sa kulon sang babaylan.
'Gapuson siya!' singgit sang babaylan. Mahulagpos pa kuntani si Hamulawon apang ginpalibutan na siya sang mga babaye nga tumandok.
'Pugutan sang ulo!' dugang pa sang babaylan samtang ginaguyod sang mga tumandok si Hamulawon padulong sa patag nga nasinagan sang kapawa sang bulan.
'Gin-luiban kamo tanan! Indi ako ang impostor! Siya ang impostor!' Singgit ni Hamulawon samtang nagalingi padulong sa kay okang.
Ang una nga uha sang puya, ang pag singgit sang isa ka iloy nga daw may kaakig sa kalangitan, ang sikreto nga gintuad ni Indang Lamhay, nga iya iloy nga paltera sang tribu Tapulanga. Ang sikreto nga nahibaluan man ni Hamulawon.
'Indang Lamhay, binukot ang akon nga puya?'
'Ah…ah..indi Pitang…la…la…lalake siya…'
'Aaaaaaaaaah! Indi mahimo! Indi mahimo! Kinahanglan mangin binukot ang akon nga puyaaaaaaaa!' singgit sang bag-ong bun-ag nga si Pitang. Ang puya nga si Hamulawon, kinakugmat sang nakita niya gikan sa giha sang puwertahan padulong sa hulot ni Pitang.
'Indang Lamhay, indi mo lang ini pag-ituad sa mga tumandok…maluoy ka sa akon, daku nga kahuy-anan nga nanigulang lang ako, wala gid sang naging binukot sa akon nga pamilya. Mahimo gid nga binukot ang akon nga puya… mahimo gid.'
Nagalingo-lingo ang paltera sa mga ginapangmitlang ni Pitang nga daw nagabuang nga ayam.
'Indi ko sarang ina himuon, Pitang, lalake ang imo puya, indi gid matabu nga mangin binukot siya,' sabat sang paltera samtang nagahanda ini nga maglakat.
'Indi, Indang…dali anay, may ihutik lang ako sa imo…'
Naglingat liwan ang paltera sa nagahigda nga si Pitang kag nagpalapit ini. Nagduko ang paltera agud mabati-an ang inughutik ni Pitang. Hinay-hinay nga may ginku-ot si Pitang gikan sa idalum sang iya nga banig. Ginkaptan niya sa tangkugo ang paltera kag gindusak ini sa sulok sulok sang punyal nga iya gina-uyatan. Dayun nga nagluko ang paltera kag nag-uy-uy.
Nandalagku ang mata sang gamay nga si Hamulawon kag dumalagan ini padulong sa madulom nga kagulangan.
'Natawo na ang akun nga binukot... hahahahahaha! Natawo na!' singgit ni Pitang samtang gina-alsa ang lapsag sang iya mga kamut.
Be rational; be insane... every once in a while! TTFN!
I love you all! Byers!