Boto ko, ibaligya ko?
(We are printing this piece, which we received from the e-mail, due to its relevance. —Ed.)
Siling nila indi ko dapat ibaligya ang boto ko. Pero isa lamang ako ka imol kag kinahanglan ko gid ang kuarta. Yadi pa ina nga ibakal ko sang bugas kag sapsap. Wala na ako iya labot kon ang kandidato nga nagbakal sang akon boto indi kualipikado. Wala na ako iya labot kon ang kandidato makawat, wala liderato, irresponsable, immoral ukon nagawaslik poder. Wala na ako iya labot kon ang nagbakal sang akon boto magabawi sang iya kuarta sa kaban sang gobierno. May labot lang ako kon indi makakaon and akon pamilya.
Sin-o ang basulon kon ibaligya ko and boto ko tungod sa kaimulon? Ginpabay-an ako sang sociodad. Ginpabay-an ninyo ako. Amo gani nga imol man ako gihapon. Tani pabay-an ninyo ako nga magbaligya sang akon boto kay paagi sini masudlan sang pagkaon ang gutom nga tyan sang akon kabataan.
Wala na ako iya panahon sa pagpanumdum pa sang puturo. Pang-adlaw-adlaw lamang ang akon gina sapar. Indi ko mahangpan ang mga matayog nga diskarte kon ngaa indi dapat ibaligya ang boto. Waay ako iya kaiskwela. Manubo lang ang masaypan ko. Ang ara sa pinsar ko lamang amo kon paano ko mabuhi ang akon pamilya. Kay bisan amo lamang ako sini, nagahapdi man ang akon korason kon mabatian ko ang akon kabataan nga ginapisngo na lang ang kagutom.
Ngaa abi nga ibaligya ko ang akon boto? Imol lamang ako. Waay man sang nagabulig sa akon sang matuod-tuod para mag-uswag and akon situasyon. Tan-awa ang gobierno, indi man lang gani makahatag sang bisan nipa nga atop lang nga amon mapasilongan. Tan-awa ang simbahan, malapad man ang ila duta kag madamo sang manggad pero wala man nila ginapatilaw ang imol sang bisan dyes porciento sang amot sa opertoryo. Tan-awa ang mga negosyante, indi man makahatag sang matarong nga sueldo sa empleyado. Tan-awa and mga doktor, abugado kag iban nga propesyonal, indi man sila makahatag sang libre nga serbisyo para sa mga kubos. Malawig pa ini nga litanya. Pero siguro nakuha na ninyo ang buot ko silingon.
Siling sang iban, nangin imol ako bangud sang pagpabaya kag pagpabulagbulag sang may sarang sa pangabuhi.
May ara ako nabatian nga nagabulig sa mga pigado pero ilisipon sa tudlo lamang sila.
Kay sin-o bala sala nga ako imol? Sala bala sang gobierno, politiko, simbahan, negosyante, mga professional? Sala bala sang kabilugan nga sosyodad?
Ikaw, may nabulig ka bala agud mabuhinbuhinan ang akon kondisyon?
Siguro may sala man ako. Pero kalabanan sa amon nga imol nagatinguha man. Pero tuman gid kabudlay. Ang mga sirkumstansya sa sociodad mabaskog nga nagatum-ok sa amon paidalom. Daw “dice” nga may pamug-at kontra sa imol. Ehemplo sina ang wala o kulang nga edukasyon sang mga kubos.
Kadamo nga daan sa amon nga pigado. Mabudlay gid ang amon sitwasyon, gani basi lang ha, mas mahapos guro kon ang lagson amo ang nagapamakal boto. Ipakaon kag tingalon sila sang wala maluto nga ube kag iban pa nga dekolor nga papilon.
Samtang nagahulat sang pagbag-o, ti, mapatawad mo bala ako kon ibaligya ko ang boto ko?
—Pako Plumac
